ЦӨӨВӨР МОНГОЛ

Миний Монголын газар шороо
Мөнхөд бүтэн байгаасай
Миний Монгол эх орон
Оддын тоогоор наслаасай

Чонотой нийлсэн ноход чононоос илүү хор хөнөөлтөй гэдэг. Тэд хот айл болон хүний сул талыг андахгүй. Монголчууд тэднийг хээрийн боохой гэдэг. Аман яриандаа ЦӨӨВӨР гэж дуудах нь ч бий. Гэтэл өнөөгийн монгол оронд хүн цөөврүүд үүрэлсээр, монголчуудын ахуй амьдрал, газар шороо, ирээдүйг ил далдуур ховх сорон цөлмөсөөр байна. Тэд бол Өвөр монголчууд. Би тэднийг Цөөвөр монгол гэж нэрлэнэ.

Монгол орныг минь дотроос нь химлэж, сувдаглан идэж буй махчид бол тэд. Газар нутаг, хөрсөн доорх баялгийг минь тэд л үнэгүйдүүлж, монголчуудын ахуй амьдралыг хувалз шиг сорж байна. Тэд бидний сул талыг гойд мэдэхийн зэрэгцээ “Элэг нэгт монгол ахан дүүс“ хэмээн өвчигнөдөгийг минь овжин ашигладаг. Манайхан яадаг билээ дээ. Ашигт малтмалтай хэсэгхэн газрын лиценз халаасалчихвал хагартлаа баяжина гэсэн ойлголттой төдийгүй бүр ийм дон шүглэчихсэн улс. Тагтаанаас өчүүхэн тархитай мангуу түшмэд нь дээрээс ийм хандлагыг тахал шиг тархаагаад байхаар арга ч үгүй биз. Тархиа угаалгасан монголчууд ашигт малтмалын хүслэн болж хамаг байдгаа авилгын дон шүглэсэн түшмэддээ тавьж туугаад, дээр нь баахан өр зээл тавьж хэсэг газрын лицензтэй болж аваад хав дарчихна. Яагаад хав дарчихав гэхээр өнөөх эрдэнэсээ ухаад авчих улаан мөнгөгүй учраас. Тэгээд муу дээрээ муухай, муухай дээрээ улцан гэгчээр өрөн дээрээ өр тавьж жил бүр бөөн татаас төлнө. Ингэж үйлээ барж үсээ зулгааж байгааг нь хятадууд огт мэдэхгүй. Харин бидний Элэг нэгт ахан дүүс болох өвөрлөгч нөхөд бол тун сайн мэднэ. Тэгээд л монголчуудын зовж зүдэрсэнийг ашиглан “Сайн найзаа” гэсээр түүнтэй дотносож аваад дараа нь мөнгөө арвижуулах хүслэнд автсан хятад нөхрийн эрэлд мордох нь тэр. Өдгөө хятадаар дүүрэн ийм цөөврүүд дэл сул олз ашиг мөрөөдөн холхилдож байгаа. Овоо босгоогүй бол шаазгай юунд суухав. Чонон сүрэг болох хятадуудыг хатгаж өдсөөр нааш нь чангааж буй улс бол Цөөврүүд. Түүнээс биш шанхай бээжингээр холхиж буй сармис ханхлуулсан хужаа нөхдийн тархинд мөнгө л гэсэн үг орохоос монгол гэсэн үг мөддөө орохгүйдэг. Элдэв ашиг хонжооны үлгэр донгоссоор чирж авчирсан хятадынхаа хэлсэн үнэнээс хэд дахин бага үнэ сайн найздаа хэлж дундаас нь нөгөө үйлээ үзэж үсээ зулгааж буй монголоос хэд дахин илүү ашиг зулгааж цулайтлаа баяжина. Аргагүй шахаанд орсон монгол нь буруу харж уйлсаар лицензээ тавиад туучихна. Олсон хэдээрээ өр ширнээсээ мултарч чадвал зол. Ингэж монголын газар нутаг цөөврүүдийн чирж ирсэн чонон сүргийн халаасанд орж байна. Зүгээр сууж байгаад баяжсан цөөвөр амташсан хэрээ арван гурав нахихийн үлгэрээр ахин монгол улсын минь газар шороо, ашигт малтмалыг цөлмөх авд мордоно. Монголоор дүүрэн ийм цөөврүүд холхилдон байгаа. Монгол нь хятадаар Нихогоос хэтрэхгүй, хятад нь монголоор Сайн уу ч үгүй учраас цөөвөрийг хоёр талаас нь цатгаад л сална. Цөөврүүд аргаа барсан монголчуудыг ингэж тоноод зогсохгүй түүхий эд болон бүх баялгийг хуу цөлмөж, дээр нь нэмээд үнэгүйдүүлж барж байна шүү. Түүнээс юу л боллоо гэж хэл мэдэхгүй хятадууд өөрөө гүйгээд ирэв гэж. Тэднийг хатгаж ятгасаар хөтлөн ирж буй нь цөөврүүд. Бас монголчуудын аргаа барсаныг далимдуулан баялгийг минь хуу үнэгүйдүүлэн тонож буй нөхөд тэд. Цөөврүүд монгол хүнийг, монголын газар шороог, хөрсөн доорх баялгийг нь хэзээ ч хайрлаж харамлахгүй. “Хамаг хямд” үнээр ховх сорж хятадын өвөрт хийх ганцхан зорилготой. Хамгийн гол нь дундаас нь ховх сорж сул баяжих. Баяжин тэнхрэх тусам тэд бүр ч илүү харгис сувдаг болон зоригжиж, юу ч хийхээс буцахгүй болж байна. Монголыг доройтуулан сөхрүүлж буй цөөврүүдээс салж авахгүй л бол бидний монголчууд сайнаа үзэхгүй дээ. Ууландаа ан гөрөөгөө хөөгөөд амь зууж буй чонон сүргийг цөөврүүд хот айлын сүрэг лүү дагуулж ирдэг. Өнөөдөр бид тэднийг өмгөөлөн, өмнөөс нь эх орноо хятадын бууны аманд тавьж өгөхөөс наахнуур юм болж жагсаж цуглан өвчигнөцгөөж байна. Зарим солиорсон нөхдүүд бүр өвөр монголоосоо хэтрээд Хазааруудтай ах дүүсч, тэднийг эх орондоо авчирч идээшүүлэх маягийн юм донгосч эхэллээ. Тэдгээр хэнээтнүүд цөөврүүдэд монгол орныг минь цөлмүүлэх гэж зүтгэж байхынхаа оронд өөрсдөө тэр хайртай өвөр монгол, хазаар луугаа тонилцгоо гэж хэлмээр байна. Ерөнхийлөгч нь хүртэл гадаадынханд хайр зарлан давхар иргэншилтэй болох маягийн зүйл чалчиж эхэллээ. Гэтэл цөөврүүд биднийг ар хударгаар минь хоосортол цөлмөсөөр байна.

Цөөврүүд зөвхөн уул уурхай тойрч хөлхөлддөггүй. Манай охидыг хужаа нарын өмхий өвөрт хийж бузарлаад байгаа гол эзэд нь бас л тэд. Амар ажил, арвин мөнгө амлан хошгируулж аваачаад хятадын өвөрт чихнэ. Эсэргүүцвэл бичиг баримтыг нь хурааж нээнтэглэнэ. Түүнээс биш монгол хэлгүй хятадуудын толгойд монгол охидыг бээжинд авчирч навс бузарлъя гэсэн санаа хэзээ ч төрөхгүй. Харин цөөврүүдийн бэлэн авчирчихсан охидыг бол талхиж өгнө биздээ. Ер нь хаанахын хэн гэгч охин болох нь тэдэнд падгүй ш дээ. Бэлэн хэвтэж байвал л боллоо.

Өдгөө монголчууд урагш одож арилжаа хийн амь зууж буй. Тэнд ахиад л өнөөх цөөврүүд монголчуудыг шулж мөлжих аян дайнаа хийгээд завгүй. Би бээжинд нэгэн дэлгүүрт ортол хараажаар Цөөвөр бололтой боодог шиг нөхөр хятад худалдагчаас мөнгө аваад явахыг харж билээ. Эхэндээ мэл гайхав. Бээжинд манай угсаа нэг монголчууд хужаа нараас татаас авч дарамталж байна маягийн юм сэтгэж омогших нь холгүй байв. Гэтэл нэгэн найз минь цөөврүүд манайханд газарчилж, хэлмэрчилж буй нэрээр хуу мөлждөг болохыг хэлсэн юм. Тэд худалдагчийн хэлсэнээс илүү үнэ манайхнаар төлүүлээд хожим нь ирж зөрүү мөнгөө авдаг ажээ. Энэ мэтээр бутархай зоосноос өгсүүлээд охид бүсгүйчүүд, газар нутгаа хүртэл муусайн цөөврүүдээр зуучлуулан алдаж дуусах нь. Ер нь тэд монголын гэх бүхнийг цөлмөж хороож байна. Монголоор дагначихсан энэ цөөврийн сүргийг яавал дээр вэ.

Чихэндээ ч итгэмгүй шившигтэй, бас зэвүүрхэлтэй хэргүүд өчнөөн төчнөөнөөрөө чих дэлдэх юм. Монголчуудад хар тамхи залигуулан хил гаргаад дүлүүлсээр гаргаж авдаг нөхдүүд байх ажээ. Гэтэл нэгэн монгол залуугийн нөгөөхөөс дүлээд дүлээд гарахгүй болохоор нь гэдсийг нь хүү татаж орхисон ажээ. Хэргийн эзэд нь өнөөх л бидний хайртай цөөврүүд. Манай нэг бүсгүй урд эмчлүүлсэний дараа ирээд эмнэлэгт үзүүлтэл өрөөсөн бөөр нь алга болчихсон байж. Мэдээ алдсан үед нь туучихсан байгаа юм. Зохион байгуулсан эзэд нь бас л цөөврүүд. Энэ мэт хэл хальтрам заваан хэргүүдийг бүртгэвэл бүтэн боть болно. Тэдний балаг дуусашгүй нь. Муусайн цөөврүүд булай бүхнийг тарьж монголыг бузарлаж байхаар ирсэн замаараа сурсан дуугаа дуулаад тонилцгоовол таарна.

Элэг нэгт монголчуудаа гэх бидний сэтгэлгээг ашиглан цус сорогчдын асар том арми өндийн босч ирж байгааг бид харж байна. Монголын гэх бүхнийг охидоос нь эхлэн газар шороотой нь урагш зөөвөрлөж буй Өвөр буюу Зөөвөр монгол болох тэд бол Цөөврүүд. Тэдэнд ах дүүсч өвчигнөсөөр хамаг бүхнээ алдаад дуусгах уу? Гэтэл тэд бидний өвөрт орж ирээд хаяаг минь хадарч хавиргыг минь өрлөж дуусах нь. Нойрноосоо сэрж хэн нь хэн бэ гэдгийг бодитойгоор харцгаа. Сэрэмжилцгээ. Цаана чинь ах дүүгийн занч нөмөрсөн цөөврүүд гэтсээр. Хотонд минь орж хоослохоор гэтнэ.